Karadeniz'de Osmanlı-Rus Bilek Güreşi

Tarihçi Ayşe Hür, Tarih boyunca Boğazlar, Marmara ve Karadeniz'de
egemenlik savaşları; I. Bölüm: Karadeniz'de Osmanlı-Rus Bilek
Güreşi: Eski Yunanlılar Marmara’yı Karadeniz’e bağlayan boğaza,
Bosphoros (Öküz Geçidi) diyorlardı. Bu ad Yunan mitolojisinde
baştanrı Zeus'un, İo adında bir kıza âşık olması olayıyla
ilgiliydi. Orhan Gazi Dimetoka’da Sırp ve Bulgarlara karşı çarpışan
Bizans İmparatoru’nun yardımına koşunca, 1353’te mükafat olarak
Gelibolu’daki Çimpe Kalesi Osmanlılar’a üs olarak verildi. II.
Mehmed 1452’de, Anadolu Hisarı’nın karşısına bugün Rumeli Hisarı’nı
yaptırdı. Hisar Kumandanı Firuz Ağa boğazdan geçen gemilerden mürur
akçesi almaya başladı. Vermeyi reddeden bir Ceneviz gemisi toplarla
batırıldı. Karadeniz’i “Osmanlı gölü” yapma süreci, 1461’de
Karadeniz’in güney kıyısındaki Trabzon’un ve 1484’te Karadeniz’in
kuzey kıyılarındaki Kili ve Akkerman kalelerinin ele geçirilmesiyle
tamamlandı. 1774 Küçük Kaynarca Anlaşması ile Osmanlı Devleti,
Kırım’ı Rusya’ya terk etmekle kalmadı, Rusya’ya Karadeniz’de harp
gemisi bulundurmak, kendi gemileri ile ticaret yapmak ve ticaret
gemilerini Boğazlardan geçirme hakını tanımak kaldı. 6 Mart 1807’de
Dimitri Senyavin’in Rus donanması İstanbul’a geldi, iki ay süreyle
İstanbul Boğazı’nı kapattı. Osmanlı tarafı 8 savaş gemisi, 6
fırkateyn ve 55 küçük gemi ile Rus donanmasına saldırdı, iki filo
10 Mayıs’ta birkaç saat çarpıştılar. Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın
isyanında, Osmanlı Devleti’nin yardım çağrısına sadece Ruslar cevap
vermişti. Dokuz gemilik Rus filosu, 8 Şubat 1833’te Boğaz'a
girerek, Büyükdere önlerinde demir attı. 12 bin Rus askeri karaya
çıktı. Ruslar 1833’teki İstanbul seferinin hatırası olarak
Beykoz’da Selvi Burnu’na halkın Moskof Taşı dediği anıt kayayı
diktiler. Kaya 1914’te Vaniköy Rehber-i İttihadi Osmani Mektebi
öğrencileri ve öğretmenleri tarafından parçalanarak denize atıldı.
1839’te Osmanlı orduları ile Kavalalı’nın orduları Nizip’te tekrar
karşılaşınca, Osmanlı Devleti ile Rusya, Avusturya, Fransa,
Britanya ve Prusya arasında 1841’de Londra Sözleşmesi’ni imzalandı.
1923’e kadarki statüyü bu sözleşme belirledi. 10 Ağustos 1920’de
imzalanan ama ilgili devletlerin hiçbirinin meclisinde
onaylanmadığı için uygulanmayan Sevr Anlaşmasının 37. ve 61
maddeleri Boğazlar sorununa ayrılmıştı.